महाराज… तुमची आज गरज आहे..

मित्रांनो सध्याचं वातावरण पाहून मन फार सुन्न झालं आहे, काय विकट स्थिती उभी राहिली आहे, कोणी दंगे करतयं, कोणी दगडफेक, कोणी सैन्याला मारहाण करतयं, कोणी अफवा पसरवतय , कोण कोणाचा शत्रू आहे कळतचं नाही ,राष्ट्र प्रेमाची परिभाषा काय आहे कळतच नाही , काय सिद्ध करायचं आहे ?? सगळं कोणत्या दिशेला चाललयं? विचार केला तर वेड लागण्याची वेळ येतेय.

नाही केला ना??? मग आता तरी करा, जरा मागे वळून पहा, इतिहासात जायची गरज़ आहे आज आपल्याला , तो अजरामर इतिहास ज्यामुळे आज आपण ताठ मानेने वावरतोय, तो इतिहास ज्यामुळे आपले संस्कार आणि संस्कृती टिकून राहिली , प्रत्येकाला अभिमान वाटावा असा तो इतिहास आहे।

"शिवरायांचे आठवावे रूप

शिवरायांचा आठवावा साक्षेप

शिवरायांचा आठवावा प्रताप

या भूमंडळी"

मराठ्यांचे नाव इतिहासात अजरामर करून ठेवणार्या अशा या महाप्रतापशाली राष्ट्रीय वीराच्या अतुल पराक्रमाचे वर्णन करावे तितके कमी आहे, छत्रपती शिवाजी महाराज यांच़ा जन्म "भोसले" या कुळात झाला , हे क्षत्रिय घराणे सुदूर उत्तरेतील विंध्य पर्वतावर स्थित चित्तौड़(मेवाड) चा रजपूत वीरांनी महाराष्ट्रात स्थापन केलेले. महाराणा प्रताप , राणा सांगा, वीरांगना पद्मिनी अशा शूरवीर आणि बलिदानी लोकांनी भरलेले हे घराणे, पुढे तोच वारसा शहाजी राज़े , शिवाजी राज़े व शंभू राजांने चालवला.

पुढे मालोजी राजे आणि शहाजी राजे हे आपल्या कर्तृत्व आणि शौर्याने मनसबदार या पदावर पोहचले व हळूहळू पुढे वाढू लागले , बाहेरचं वातावरणात अत्यंत कष्टदायक होतं , सगळीकडे मोगलांचं वर्चस्व , त्यांचा आज्ञेनुसार वागणं आणि राहणं हेच सर्वांच भाग्य होऊन बसलं होतं , अशातच् 1630 साली शहाजी राजे आणि जिजाऊ कडे पुत्राचा जन्म झाला। अत्यंत विकट परिस्थितीत आणि मोगलांची धामधूम सुरू असतांना शिवबा कलेकलेने वाढत होता , सुरूवातीचे दहा वर्ष लहानग्या शिवबाला घेऊन विविध किल्लांवर जिजाऊनां राहावे लागले , परंतु त्यांने धीर सोडला नाही किंवा दुसरीकडे आश्रय घेतला नाही. शिवबाळाला अगदी लहानपणापासून दिसत होता तो आपल्या आऊंचा खमकेपणा, पातिव्रत्य धर्म आणि स्वतःच आणि पुत्राच रक्षण करण्याचा निर्धार , आणि मग तो त्या अत्यंत तेजस्वी, मानी, निर्भीक , आणि द्रुढनिश्चयी मातेच्या छत्रछायेत वाढू लागला। पुण्यात आल्यावर दादोजी कोंडदेव, शामराव नीलकंठ , बाळकृष्ण पंत अश्या विश्वासु आणि हुशार मंडळी सोबत शिवबा आयुष्याचे निरनिराळे धडे शिकू लागला , एक गुण त्याला इतरांपेक्षा वेगळा करायचा तो म्हणजे यवनांची चाकरी त्यांना मान्य नसे, वडील धारी सांगायचे कि स्वधर्म रक्षण करायचं परंतु आदिलशाही ची नोकरी करून , पण शिवबांना हे कधीही पटलं नाही , 10 वर्षाचे असतांना त्यानी सगळ्यांसमोर आपलं मत स्पष्ट पणे मांडलं, कि "जो देवाब्राम्हणाची विटंबना करतो, गोहत्या करतो, असा मालक आणि त्याची नोकरी मला मान्य नाही"

आई ही प्रथम गुरू हे उगाच म्हणत नाही , शिवाजी महाराजांना जीवनातील प्रथम दहा वर्षे आपल्या या गुरू कडून शिक्षणाव्यतिरिक्त नैतिकता , माणूसकी, स्वाभिमान आणि सदाचरण , अश्या मौल्यवान गुणांचे बीजारोपण झाले , समझू लागल्या पासून त्यांना स्वधर्माविषयी अतूट श्रद्धा आणि आदर निर्माण झालं, निर्दोष आणि कमजोर लोकांवर अत्याचार करणारे अत्यंत निद्यं आणि विपत्तिमूलक आहे हे त्यांना पटले, अशा लोकाची चाकरी करून योगक्षेम चालवायचा नाही , ही शप्पथ त्यांनी वयाच्या 14 व्या वर्षी घेतली.शिवाजी महाराजांच्या गुणांचे किती आणि काय वर्णन करावे ते कमीच पण आजच्या या परिस्थितीत त्यांचातले काही गुण प्रकर्षाने आठवावे वाटतात.

1) स्वधर्मप्रीति- महाराज अतिशय बुद्धिमान व चपळ तर होतेच परंतु फार लहापणापासूनच त्यांना आपल्या धर्माचा अभिमान होता , वडिलांनी उभारलेल्या दौलतीवर निर्वाह त्यांना मान्य नव्हता , धर्माची होणारी विटंबना आणि अनादर त्यांना सहन होत नसे , स्वराज्य आणि स्वातंत्र्य हेच त्यांचे हेतू , त्यासाठी स्वप्राण गमवावे लागले तरी हरकत नाही असं त्यांच स्पष्ट मत.

2)धर्म निरपेक्षता - आपल्या धर्मा वर प्रेम याचा अर्थ दूसर्या धर्माच्या लोकांना त्रास देणे किंवा त्यांचा धर्मपालनात व्यत्यय आणणं असे नाही , शिवरायांनी कधीही इतर धर्मियांना रोकले नाही , उगाच शासन केले नाही व त्यांचावर विनाकारण कोणतेही अत्याचार होऊ दिले नाही , सगळ्या जातिधर्मासाठी त्यांचे दरबार मोकळे होते , त्यांचा विरोध कोणत्याही धर्माबद्दल नसून वाईट विचार आणि दुराचारीलोकांशी होता , यवन हे दुष्ट असून सामान्य जनतेला विनाकारण त्रास देणारे , लूटपाट करणारे , स्त्रियांचा शीलभंग करणारे होते , यास्तव महाराजांनी त्यांचा विरोधात स्वराज्याची स्थापना करण्याचा विडा उचलला.

3)निःपक्षपात बुद्धी- हा एक अत्यंत विलक्षण गुण आहे जो त्यांचा ठायी होता व त्यांचाबद्दल वाचतांना , ऐकतांना वारंवार याचा प्रत्यय मिळतो. एखाद्या चा गुणांची पारख करून त्या व्यक्तीला योग्य कामं देणं हे शिवरायांना अचूक जमायचं , मग समोर कोणत्याही जाति व धर्माचा माणूस असला तरी ते अत्यंत युक्तिने त्याला कामगिरी सोपवायचे, त्यांच वर्तन निष्कपटी आणि मैत्रीपूर्ण असायचं, आदर व प्रेमयुक्त भाषेत समझावलं आणि एकदा कोणावर विश्वास टाकला कि कपटी मनुष्य ही आपला होतो हा त्यांचा सिद्धांत होता ,

4) प्रजेवरचं प्रेम- एक सफल शासकात हा गुण असणे फार आवश्यक आहे , शिवरायांनी राज्यव्यवस्था हा भाग इतक्या उत्कृष्ट रीतिने पार पाडला होता कि रामराज्यानंतर लोकं "शिवशाही" चे उदाहरण देतात , शेतकरी , व्यापारी, उद्यमी, मजदूर, किंवा यांचाही खालचा माणूस , त्याचे त्रास , त्याचा गरजा हे सगळं ते फार आपुलकी आणि प्रेमाने विचारायचे, त्यांचा उत्कर्ष व्हावा , ते परावलंबी न राहो अशी नीति बाळगून त्यांनी राज्य केलं , प्रजेवर अन्याय करणारा , त्यांना त्रास देणारा कितीही आपला आणि जवळचा असला तरी त्याला कठोर शिक्षा केल्याशिवाय त्यांनी सोडले नाही , त्यांचे अष्टप्रधान म्हणजे आठ रत्नचं होते , महाराजांच्या अनुपस्थितीत पण कोणालाही चुकीचे शासन कधीही होणार नाही याची पूर्ण खात्री त्यांना या आठही माणसांकडून होती

5) स्त्रियांचा आदर- महाराजांच्या कौटुंबिक आणि व्यवहारिक वर्तनातून झळकणारा हा सर्वात मोठा गुण.

शिवराय निर्व्यसनी तर होतेच , त्याच सोबत त्याचं आचरण सदाचारी होतं, द्रुढनिश्चयी आणि साहसी तर होतेच तसेच कुशल आणि बुद्धिमान ही होते , परंतु एक गुण हा अत्यंत विलक्षण होता , तो म्हणजे स्रियांचा आदर , आज आपल्या धर्माला नावं ठेवणारे व अर्धवट ज्ञानाचा जोरावर हे सांगणारे कि हिंदूंकडे स्रियांना स्वातंत्र्य नाही , भेदभाव होतो , अश्या सगळ्यांनी शिवाजी महारांजाच चरित्र लक्षात घेतलं पाहिजे , त्यांचा समोर हिंदू स्त्री असो किंवा यवन , त्यांनी कधीही अनादर केला नाही, त्यांचा राज्यात कोणत्याही स्त्रीचा अपमान झाला नाही , व ज्यांनी असा पाप करण्याचा प्रयत्न केला तो कोणीही का नसो , महाराजांच्या कठोर शिक्षेतून सुटला नाही."शिवशाही"त बायकांना पूर्ण अधिकार प्राप्त होते , कारभारात आणि मसलतीत त्यांचे विचार आणि निर्णय स्वीकारले जात होते , स्वता महाराज जिजाऊंच्या शब्दाबाहेर नव्हते , त्यांचा पत्नी तसेच सुनांना पण आपलं मत आणि विचार मांडायची मोकळिक होती. कुलमुख्त्यार म्हणून त्यांना मसलती करायची , आणि निर्णय द्यायचा अधिकार होता

असे शिवरायांच्या गुणांचे वर्णन करावे तितके थोडे .

आपल्या धर्माच पालन करत , इतर धर्मांचं आदर करणं, आपल्या उन्नती सोबत इतरांची प्रगती व्हावी , आपल्या प्रजेला , सामान्य माणसाला आपल्या कर्तव्याची , धर्म रक्षणाची , धाडसाची व वेळपडली तर हातात तलवारी घेऊन शत्रुला मात करण्याची शिक्षा आपल्याला या चरित्रातून मिळते , आज भारतातील नेते, पुढारी , राजकारणी लोकांनी आचरणात आणावं असं शिवरायांच जीवन आहे

शिवरायांनी जे व्रत पाळलं आणि जसे ते जगळे ते आजच्या तरुण मुलांना कळणं हे फार गरजेचं आहे , त्यांचा जीवनाकडे पाहण्याचा द्रुष्टिकोन , स्रियांसाठी असलेले आदर , आपुलकी, जिव्हाळा , सगळ्यांना बरोबरीने वागवणं, ह्या प्रत्येक गोष्टी च अध्ययन आणि विचार नितांत आवश्यक आहे

आज जे काही घडतयं, जी परिस्थिती निर्माण झाली आहे दिल्ली असो हैदराबाद असो किंवा जबलपूर , सगळं विचित्र होत चाललयं , म्हणून आतातरी मागे वळून पहा, इतिहास चाळा , वाचा , लिहा , बोला पण असे गप्प राहू नका.

तुम्हाला काय वाटतयं?????