पानीपत : मराठ्यांच्यी शौर्य गाथा
14 जानेवारी 1761, भारतीय इतिहासातला एक फार महत्त्वाचा दिवस , पण आपल्याला सांगतांना तो काळादिवस किंवा सगळं गमावलं अशा रीतिने सांगितला जातो , हे योग्य नाही ,पानीपत चे तिसरे युद्ध हे फक्त एक युद्ध नव्हे तर महाभयंकर संग्राम होता , मराठी अस्मितेच्या रक्षणासाठी सव्वालाख योद्धे मृत्युमुखी गेले होते. खरतरं ही त्यांनी हिंदवी स्वराज्यासाठी दिलेली आहुतीच होती , आज 259 वर्षांनंतर हे युद्ध किंवा याबद्दल बोलायची का गरज भासतेय??कारण काळाच्या ओघात या रणांगणाचं सत्य कुठेतरी हरपलयं आणि ते सगळ्यांसमोर आणायची आज नितांत आवश्यकता आहे.
वास्तविक पाहता कुठे पुणे कुठे पानीपत?? पण दिल्लीच्या गादीचं आम्ही रक्षण करू फक्त येवढा शब्द पाळायला हे भलं मोठ्ठं अंतर, इतका प्रवास, पेशवे सगळं ऊर्जेने व संपूर्ण ताकदीने करायला निघाले. होती तेवढी सेना , उपलब्ध त्या सोयींना पत्करून ही मंडळी पुढे वाढली, कशासाठी हो??फक्त दिलेल्या शब्दाचा मान राखायला. इतकेच नव्हे तर भारतभूमी च्या छातीवर पायदेऊन एक परदेशी आक्रमणकारी दिल्लीच्या गादीवर नाही बसू द्यायचा या भावनेनी , कोण होती हो ही माणसं???
आपल्या शेजारच्या घरात चोरी होते तरी आपल्याला पत्ता लागत नाही हो, आपण "काय माहीत बुवा" असं उत्तर देऊन मोकळे होतो , विचार करा त्या वेळी ही मंडळी फक्त आपल्या देशासाठी , गादीचं रक्षण करण्यासाठी पुण्याहून थेट पानीपत गाठते, ते कसे इतक्या दूर गेले असतील??काय आणि कशी सोय केली असेल??राहणे , झोपणे, दिनचर्या, गडी माणसे, बायका, जनावरे इतका मोठ्ठा लवाजमा , सगळ्यांची व्यवस्था , प्रवास , वारा-वावटळ, पाणी-पाऊस, दर्या-खोर्यातून कसे गेले असतील?? कल्पना तरी करू शकतो का आपण??? त्यांच धान्य संपतय, त्यांच्याकडे मुबलक साधने नाही , पुढची सोय नाही , आहे त्याचात , आणि जमेल ते करायला तत्पर अशी ही मराठ्यांची फौज़ , ही काय साधी माणसं होती का हो??? शक्यच नाही... हे सगळे देवदूत होते , जे अब्दाली सारख्या सैतानाला धडा शिकवायला निघाले होते .
पण आज आपण त्यांना कोणत्या रूपात बघतोय????
एक सिनेमा आला त्यात आपण पानीपत चा संग्राम पाहिला , पण.... पण आपण सत्यापासून कितीतरी लांब आहोत हे आपल्यापैकी कोणाला माहिती आहे??आजच्या तरूण पिढीला , लहान मुलांना किती माहिती आहे, काय होतं पानीपत च तिसरं युद्ध ?? सिलेबस मधल्या चार ओळींशिवाय पाचवी त्यांना ठाऊक नाही , आपण हे युद्ध हारलो , फार नुकसान झालं, मराठा राज्याचं पतन सुरू झालं , अशी त्यांना सामाजिक विज्ञान या पुस्तकात माहिती दिली आहे , या पलीकडे काही नाही , आणि त्यात भर पडतेय काही दिवसांपूर्वी आलेल्या चित्रपटाने. आशुतोष गोवारीकर निर्मित "पानीपत" हा चित्रपट या युद्धाची शौर्यगाथा नव्हे तर इतिहासाला उलट-सुलट दाखवण्याचा अट्टाहास मात्र आहे. हा सिनेमा पाहतांना शंका येते कि हाच का तो भाऊसाहेब पेशवा जो 1500 सूर्यनमस्कार रोज घालायचा?? हीच का ती पतिव्रता आणि खमकी पार्वतीबाई ?? जिने पानीपत युद्ध तर पाहिलचं आणि त्यानंतर ही माधवराव पेशव्यांचा भक्कम आधार बनली.
स्वत: अहमदशाह अब्दालीने भारतातून परत जातांना नानासाहेब पेशवांना पत्र लिहिले , त्यात मजकूर असा ' मी आजवर अनेक लढाया लढलो , पण भाऊसाहेब पेशवांसारखा लढवैया दूसरा होणे नाही , मी फार जड़ मनाने ही जीत स्वीकारतोय आणि आता कधीही परत येण्याची ताकद माझ्यात नाही , मी भाग्यवान होतो कि माझे शत्रू पेशवे होते."
